woensdag 15 december 2010

Verwachtingen: bewolkt met een hoop mist

Vorige week verscheen er een bericht in de Automatiseringsgids over een rapport, getiteld Kruispunt der Wegen, uitgebracht door de denktank Omega.

Kruispunt der Wegen

In het rapport doet de denktank op de terreinen energie, onderwijs, financiering, transport, ICT, economie, landbouw, handel en gezondheidszorg voorstellen om de werkgelegenheid in de kenniseconomie een impuls te geven. Volgens het rapport zijn daarbij samenwerking tussen kennisinstituten, een hernieuwde rol van de overheid in het mondiale krachtenveld en het bedrijfsleven essentieel.

Omega
Nu doen organisaties met zo'n naam mij denken aan die organisatie in de komische actiefilm True Lies (met Arnold Schwarzenegger). Daar is Omega een cloak-and-dagger anti-terreureenheid en The last line of defence. Alhoewel, het is in dit geval een denktank en de naam van het rapport doet vermoeden dat we het meer in de spirituele hoek moeten zoeken. Een onderorde van de Illuminati? Een parallelle workshop van de Bilderberg Conferentie?

Alfa is niet Omega

Mistig
Als u zich nu afvraagt waarom er in dit artikeltje allerlei links naar films en vage groeperingen staan, maar geen links naar waar het om gaat (het rapport), dan kan ik u alleen zeggen dat het een terechte vraag is, die ik mezelf ook gesteld heb. Er zijn namelijk geen links. Het rapport is op dit moment niet online te vinden en zelfs die Omega-organisatie heeft geen andere vermeldingen dan in het persbericht dat overal is overgenomen. Volgens het bericht is het rapport alleen verspreid onder bewindslieden, politici en top-ambtenaren. Maar waarom dan wel een persbericht uitsturen?

Een in mist gehuld rapport, een onbekende organisatie met alleen topmensen er in, die greep willen krijgen op allerlei belangrijke sectoren in de maatschappij. Ik zie een plot verschijnen voor een mooi nieuw Dan Brown boek.

Zo'n vaart zal het niet lopen, maar een persbericht (ik neem aan dat de Automatiseringsgids zoiets als basis heeft gebruikt) van een vage organisatie over een onvindbaar rapport roept wel wat vragen op. Zo vinden ze dat de overheid moet: investeren in automatisering, een (nog) gunstig(er) belastingklimaat voor bedrijven creëren, meer uitbesteden aan de markt en - natuurlijk - bepaalde bedrijfstakken subsidiëren. Dit neigt naar het 'creëren van een markt' of een acquisitielobby. Iets te doorzichtig allemaal en ik ben niet de enige die dat vind (zie vooral de reacties).

Cloud computing
Maar goed, terug naar de inhoud van het rapport (voor zover we dat kennen). Dit vond ik het meest interessante citaat uit het persbericht:
Op ICT-terrein adviseert Omega de overheid over te schakelen op cloud computing en zogeheten ‘transformationele outsourcing’ door te voeren om in hoog tempo de noodzakelijke veranderingen te bewerkstelligen.
Wat Omega volgens mij bedoelt is dat de overheid (in ieder geval in eerste instantie) de eigen data-opslag, en daarmee grotendeels ook het beheer ervan, uitbesteedt aan externe internet-gebaseerde massa-diensten. Aan het bedrijfsleven, dus. Het zou kunnen dat Omega wil dat de overheid zijn eigen cloud ontwikkelt, maar gezien de samenstelling van het clubje heb ik daar twijfels over. En het lijkt me ook weer niet de meest efficiënte oplossing.

Uitbesteding
Nu ben ik niet per sé tegen uitbesteding van de uitvoering van overheidstaken, maar sommige zaken kan de overheid beter in eigen hand houden. Het bezit en beheer van de eigen data is er een van. Uiteraard kan er met meerdere overheden samengewerkt worden en systemen hoeven niet zelf ontwikkeld te worden, maar je moet als overheid altijd (zo veel mogelijk) directe zeggenschap behouden over de data. Dat is één van de redenen waarom ik vind dat de overheid neerslag van overheidshandelen in social media zelf moet vastleggen. Zoals tweets of bijdragen aan wiki's of externe blogs door ambtenaren uit hoofde van hun functie.

Informatiebeveiliging
Maar waarom zou je het bezit en beheer van je eigen data niet willen uitbesteden aan de markt? Samengevat komt het neer op informatiebeveiliging in de brede zin van het woord. Naast de gewone bedrijfsmatige risico's bij uitbesteding (zoals faillissement, eenzijdig gewijzigde voorwaarden en multinationale wetgeving) heeft data met specifieke risico's te maken. Dan hebben we het over zaken als (digitale) duurzaamheid en leesbaarheid van de gegevens, privacy, auteursrecht, ongeoorloofd gebruik en spionage. Die problemen bestaan al bij het uitbesteden van bijvoorbeeld een salarisadministratie aan een marktpartij, zeker als deze marktpartij in het buitenland zit (het zogenaamde offshoring). Bij uitbesteding in een cloud-omgeving worden de problemen nog complexer.

Ik krijg steun uit officiële hoek: In april van dit jaar verscheen het rapport Kwetsbaarheidsanalyse Spionage van de AIVD. Het rapport besteedt in hoofdstuk 8.5 (Uitbesteding & offshoring) aandacht aan dit probleem en geeft een aardig overzicht van de risico's:
De [...] ontwikkeling die aandacht verdient is [...] het uitbesteden aan derden en het offshoren (uitbesteden naar het buitenland) van activiteiten op verschillende gebieden (ICT-onderhoud maar ook dataopslag en data-entry, personeelsadministratie of factureren). Als een externe partij zo dicht bij informatie van de eigen organisatie kan komen, zeker als die externe partij zich in het buitenland bevindt waar ook nog andere waarborgen (wet- en regelgeving) gelden, is het moeilijk afdoende controle te houden op de bescherming van de informatie.

[...]

Een ontwikkeling die extra gevolgen kan hebben, is het toenemende aanbod van internetdiensten met online geheugencapaciteit. Online geheugencapaciteit bevindt zich uiteindelijk ook ergens fysiek op servers die op het grondgebied van een land staan. Automatische back-up/ synchronisatieprogramma’s voor pc’s, laptops, telefoons en pda’s vallen hieronder, net als (gratis) online e-mailprogramma’s en applicaties waarmee online door meerdere mensen tegelijk aan documenten gewerkt kan worden. Ontwikkelingen zoals cloud computing (het massaal verwerken van data via internet, in plaats van fysiek op de eigen computer) maken aandacht voor de potentiële kwetsbaarheid van dit soort applicaties alleen maar belangrijker.
Dames en heren bewindslieden, politici of top-ambtenaren. Mocht u van plan zijn op basis van het Omega-rapport beslissingen te nemen, dan raad ik u aan eerst het AIVD-rapport te lezen. En dat kunt u gewoon online vinden en downloaden.

Plaatjes
http://vanes.punt.nl/upload/Kruispunt.jpg
http://thehollywoodprojects.files.wordpress.com/2008/07/omega-sector.png

7 opmerkingen:

Jack Karelse zei

Chido, compliment voor de blog. Kritisch, maar genuanceerd. Het bericht nodigt uit tot veel minder nuance...

Chido Houbraken zei

Dank je, Jack.
Ik hoop er nog een vervolg aan te kunnen geven.

Luud de Brouwer zei

Curieuze zin: (het massaal verwerken van data via internet, in plaats van fysiek op de eigen computer)

Het internet is blijkbaar niet fysiek :)

Als we alles meteen in The Cloud zetten dan scheelt dat in ieder geval gedoe voor WikiLeaks.

Goede post en heel merkwaardig verhaal eigenlijk. Het bedrijfsleven wil de subsidie die niet meer aan cultuur besteed wordt? Hmmm...

Of zouden de RHC's hier achter zitten? Op zoek naar nieuwe wegen om de beschikking te krijgen over overheidsdata en het meteen ook gefinancierd te krijgen. Dat zou nog eens listig zijn!

Chido Houbraken zei

Wauw, ik dacht dat ik goed was in het vinden van 'complotten', Luud! De machtige lange arm van de Rijksarchivarissen...

Ja, die cloud computing definitie van de AIVD is interessant. Bedenk wel dat het ook leesbaar moet zijn voor de niet-geïnteresseerde manager.

René Steetskamp zei

Chido,

Bedankt voor deze blog. Ik ben erg benieuwd of je dat Omega-rapport nog boven tafel krijgt. In elk geval kan het AIVD-rapport nog van pas komen bij mijn werkzaamheden om organisaties bewust te maken van de risico's van cloud-diensten.

JoG zei

(ter informatie) Ik kom net de denktank Omega weer eens tegen. Als sponsor van de nieuwe 'Op Tillt Trofee'.

(gerelateerd: Meer over de Denktank Omega.

CHIDO zei

Dank je, Joost!
Ik blijf het een vage club vinden.
Wat moet ik nou met dit stuk uit de door Omega geformuleerde doelstelling:

Leidraad voor het vinden van voorstellen is een analyse van de succesfactoren van een snelgroeiende economie, zoals die door de (gouden) eeuwen heen achtereenvolgens in Nederland, Engeland, de Verenigde Staten en nu China cruciaal zijn gebleken. Omega’s huidige schattingen zijn meer dan 300.000 banen in 10 jaar in Nederland, een toegevoegde waarde van meer dan € 30 miljard.
Bron: http://denktankomega.wordpress.com/300-000-nieuwe-hoogwaardige-banen/doelstelling/

Die analyse is al ik-weet-niet-hoe-vaak gedaan en heeft nooit tot echt succesvolle resultaten geleid. Sterker, er is een hele generatie ontwikkelingshulp op stukgelopen. Economische theorieën die op basis van geschiedkundige feiten de toekomst denken te kunnen voorspellen, zijn gedoemd te mislukken.
Daarnaast begrijp ik niet helemaal wat ze met die 'toegevoegde waarde' bedoelen. Uit de economie ken ik de definitie 'omzet minus het aankoopbedrag', maar hoe je dat met een baan berekent, is me niet helemaal duidelijk. In het concept van Omega heeft iedere baan gemiddeld een toegevoegde waarde van EUR 10.000,- per jaar. Het aankoopbedrag van een baan lijkt me, uitgesmeerd over 10 jaar, verwaarloosbaar klein. Dan zou de omzet van een baan rond de 10 duizend Euro per jaar zijn. Dat lijkt me weer veel te laag. Kortom, het klinkt weer net zo vaag als het eerste rapport van deze denktank.